Wprowadzenie
Niepłodność jest definiowana przez Światową Organizację Zdrowia jako niemożność zajścia w ciążę pomimo regularnego współżycia płciowego (3–4 razy w tygodniu), przez czas dwunastu miesięcy, bez stosowania jakichkolwiek środków zapobiegawczych.
Szacuje się, że z problemem niepłodności zmaga się ponad 186 milionów ludzi na świecie (Inhorn and Patrizio 2015). Zgodnie z analizą z 2010 r. około 10,5% kobiet doświadczyło niepłodności wtórnej — kobieta urodziła już przynajmniej jedno żywe dziecko, ale nie może zajść w kolejną ciążę, a około 2% doświadczyło niepłodności pierwotnej — niezdolność do urodzenia żywego dziecka (Mascarenhas et al. 2012).
Problem ten nie dotyczy tylko kobiet, na co zwracają uwagę autorzy, zaznaczając, że statystyki dotyczące męskiej niepłodności są trudniejsze do oszacowania. Określa się, że u około połowy par za ograniczenie płodności odpowiada czynnik męski (Łukaszuk et al. 2018). W niektórych rejonach świata wskaźnik niepłodności jest znacznie wyższy, osiągając niekiedy nawet około 30% (Nachtigall 2006).
Ta zależność jest szczególnie widoczna w Azji Południowej, Afryce Subsaharyjskiej, Afryce Północnej, Europie Wschodniej, Centralnej Azji oraz na Bliskim Wschodzie (Mascarenhas et al. 2012). W Polsce około miliona par stara się bezskutecznie o ciążę dłużej niż 12 miesięcy, a większość z nich nie szuka pomocy w specjalistycznych ośrodkach leczenia zaburzeń płodności (Janicka et al. 2015).
Wiele elementów może powodować niepłodność, m.in. czynniki zakaźne, środowiskowe, genetyczne, zaburzenia hormonalne, leki, a nawet dieta: nadwaga, stres czy brak aktywności fizycznej. Te czynniki mogą mieć wpływ na płodność zarówno kobiet, jak i mężczyzn, powodując niemożność zajścia, a także donoszenia ciąży. Choroby cywilizacyjne — a wśród nich niepłodność — dotycząca coraz większej części społeczeństwa.
Czy możemy zatem spodziewać się w nadchodzących latach prawdziwej „epidemii niepłodności”? Czy w rozwoju cywilizacyjnym i zmianie stylu życia możemy dopatrywać się przyczyny problemu z dzietnością?

Gray & Lewis. (1918). Anatomy of the human body. Lea & Febiger.
Styl życia a bezpłodność
Płodność kobiet
Zmiana roli kobiety w społeczeństwie, a także wzrost oczekiwań życiowych spowodowały odsunięcie w czasie decyzji o posiadaniu potomstwa. Obecnie priorytetem jest zdobycie wykształcenia i ustabilizowanie sytuacji socjoekonomicznej. Zmiany te są widoczne w statystykach — Główny Urząd Statystyczny podaje, że mediana urodzenia pierwszego dziecka z wieku 24 lat w 2000 r. do nieco ponad 27 lat w roku 2013. W Europie według danych z Eurostatu na rok 2013 kobiety miały przeciętnie 28,7 lat, gdy zostawały matkami po raz pierwszy (Stańczak, Stelmach, Urbanowicz 2016).
Schemat rozrodczy kobiety jest złożony, rodzi się ona z pulą oocytów przypadająca na całe jej życie, a tylko u części z nich (około 400–500) dojdzie do owulacji. Spadek liczby oocytów, wiąże się ze skróceniem cyklu menstruacyjnego, a co za tym idzie zwiększa się niepłodność. W wieku poniżej 30 lat szanse na poczęcie dziecka u kobiety mogą sięgać nawet 71%; w wieku powyżej 36 lat może wynosić jedynie 41%. Zmniejsza się również prawdopodobieństwo utrzymania ciąży i urodzenie w pełni zdrowego dziecka (Sharma et al. 2013a).
Pomimo wielu dowodów na występowanie korelacji wieku i płodności, kobiety często nie są świadome zagrożeń związanych z opóźnieniem w zajściu w ciążę. Badanie przeprowadzone na studentach Uniwersytetu Uppsala w Szwecji wykazało, że ponad połowa kobiet chciała mieć swoje ostatnie dziecko w wieku od 35 do 44 lat (Lampic et al. 2006).
Płodność mężczyzn
U mężczyzn wiek również nie pozostaje bez znaczenia. Podwyższony wiek ojca ma ogromny wpływ na funkcję jąder, hormonów rozrodczych, a także na parametry nasienia. Starzenie się mężczyzn powoduje utratę aktywności przeciwutleniającej i podwyższony poziom RFT (reaktywne formy tlenu), co prowadzi do występowania stresu oksydacyjnego, który uważany jest obecnie za jedną z głównych przyczyn męskiej niepłodności (Ilacqua et al. 2018). W sytuacji stresu oksydacyjnego zaburzone zostaje prawidłowe wytwarzanie plemników, ich ruchliwość, liczba, morfologia oraz czynności. (Walczak-Jędrzejowska, n.d.).
W badaniu przeprowadzonym w 2013 roku na liczbie 5081 mężczyzn w wieku 16,5–72,3 lat zaobserwowano zmiany, które mogą bezpośrednio prowadzić do niepłodności. U badanych po 34. roku życia spada całkowita liczba plemników, po 40. r.ż. spada odsetek plemników o prawidłowej morfologii, ruchliwość plemników spadła po 43. r.ż., a objętość ejakulatu po 45 r.ż. (Stone et al. 2013).
Więcej na temat aktualnych problemów z płodnością przeczytasz w roczniku „Epidemie i choroby cywilizacyjne XXI wieku”
![Epidemie i choroby cywilizacyjne XXI wieku (ELIXIR, Tom I) [e-book]](https://pharmacopola.pl/wp-content/uploads/2023/08/okladka_elixir_1_mockup_2-1024x768.jpg)
Epidemie i choroby cywilizacyjne XXI wieku (ELIXIR, Tom I) [e-book]
Epidemiologia, diagnostyka i leczenie chorób cywilizacyjnych. Mikroplastik, broń biologiczna i inne zagrożenia współczesnego świata. Zaburzenia seksualne (bezpłodność, zaburzenia erekcji) u ludzi XXI w. I wiele więcej.
Monograficzny numer rocznika „ELIXIR”.
Nakład w wersji papierowej się skończył. Obecnie publikacja dostępna w formie e-booka.
Najniższa cena w ciągu 30 dni: 22 zł
Stres i napięcie jako czynniki nieułatwiające zapłodnienia
Wzrost oczekiwań życiowych oraz zmieniające się tempo życia prowadzą również do wzrostu napięcia pojawiającego się w codziennym życiu. Niekontrolowany stres aktywuje oś podwzgórze-przysadka-nadnercza, powodując wzrost poziomu kortyzolu, który może wpływać na podwyższenie się poziomu RFT i pojawienie się stresu oksydacyjnego wcześniej wspomnianego stresu oksydacyjnego (Pressman, Hernandez, and Sikka 2018).
Wzrost poziomu kortyzolu prowadzi również do pogorszenia jakości snu i skrócenia jego długości, co wpływa na zaburzenia rytmów okołodobowych, doprowadzając do zaburzeń hormonalnych, bezpłodności, problemów z erekcją, czy epizodów depresyjnych. Wykazano, że u mężczyzn z zaburzeniami snu w postaci bezdechu sennego stężenie wolnego testosteronu w osoczu było istotnie niższe niż po zabiegu uwulopalatoplastyki, która miała za zadanie wyeliminować bezdech senny i polepszyć jakość snu (Pasternak-Winiarska 2019).
Obniżony poziom testosteronu, mogący wynikać ze wszystkich wymienionych wyżej czynników prowadzi do zmian w komórkach Sertolego i barierze krew-jądro, co ostatecznie powoduje zahamowanie spermatogenezy. Upośledzenie wydzielania testosteronu stanowi główną podstawę szkodliwego wpływu stresu psychologicznego na spermatogenezę (Durairajanayagam 2018).
Według wielu badań przeprowadzonych dotychczas zarówno w ogólnej populacji kobiet, jak i tej u której występowały problemy z płodnością, stres wiązał się ze zmniejszonymi wskaźnikami poczęć, długimi cyklami miesiączkowymi (≥ 35 dni) oraz niższymi wynikami leczenia rozrodu.

Gray & Lewis. (1918). Anatomy of the human body. Lea & Febiger.
U kobiet, które miały problem z płodnością, przewlekły stres identyfikowany był jako szkodliwy dla rezerwy jajnikowej (Palomba et al. 2018). Możliwym wyjaśnieniem faktu, że szanse na zapłodnienie w sytuacjach stresowych zmniejszają się, może być poziom hormonów stresu. W jednym z badań stwierdzono, że jednym z nich jest alfa-amylaza, która koreluje ujemnie z płodnością. Mechanizmy, dzięki którym może ona zmniejszać płodność, są nieznane, przypuszcza się, że jednym z nich jest działanie receptorów katecholaminowych które mogą zmniejszać przepływ krwi w jajowodach (Sharma et al. 2013a).
Przewlekły stres, zbyt dużo obowiązków, czy pogorszona jakość snu znacząco wpływają również na libido, a także może doprowadzić do różnych zaburzeń seksualnych, czego konsekwencją mogą być problemy z płodnością. Centrum Terapii Seksualnej Uniwersytetu Stanowego w Nowym Yorku opublikowało dane, zgodnie z którymi w latach 70. XX wieku osłabienie libido było związane z takimi czynnikami jak stres, pracoholizm i przemęczenie i występowało u 32% ogółu pacjentów. Natomiast publikacje z początku XXI wieku sugerują znacznie większe występowanie tego problemu — aż u 60% (Zdrojewicz and Lelakowska 2006).
Wykazano również, że długotrwałe stany stresowe mogą prowadzić do hiperprolaktynemii w centralnym układzie nerwowym, czego objawami mogą być zaburzenia długości cyklu miesiączkowego, anowulacji oraz niepłodność.
Dieta i aktywność fizyczna a niepłodność
Wiele badań naukowych wykazuje istotną korelację między dietą a płodnością zarówno kobiet jak i mężczyzn. Światowa Organizacja Zdrowia zebrała w swoich statystykach informacje na temat zmieniających się nawyków żywieniowych Europejczyków, które wraz ze wzrostem produkcji oraz dostępności pożywienia charakteryzują się większą podażą kalorii przy niezmieniającej się lub malejącej aktywności ruchowej. Jemy zdecydowanie za dużo w stosunku do fizjologicznych potrzeb organizmu. Dodatkowo przez szybkie tempo życia ludzie sięgają bardzo często po żywność wysoko przetworzoną typu fast-food (Skwara 2015).
Niedawno przeprowadzone badania zarówno na zwierzętach jak i na ludziach dowiodły, że wysokotłuszczowa dieta powoduje upośledzenie reprodukcji, wpływając na strukturę molekularną i fizyczną plemników (Ilacqua et al. 2018). Diety składające się z przetworzonego czerwonego mięsa, pełnotłustych produktów mlecznych, alkoholu, kawy i napojów słodzonych cukrem wiązały się z niską jakością nasienia i niższymi wskaźnikami płodności (Durairajanayagam 2018).
Według badań negatywny wpływ na stężenie plemników ma wskaźnik masy ciała (BMI) i spożycie alkoholu, a na ruchliwość plemników wskaźnik BMI, spożycie alkoholu i palenie tytoniu (Braga et al. 2012). W badaniach przeprowadzanych na ludziach wśród osób pijących co najmniej 80 gramów alkoholu dziennie 52,3% wykazywało częściowe lub całkowite zatrzymanie rozwoju plemników oraz niższą średnią masę jąder w porównaniu z grupą kontrolną. Dodatkowo dawki powyżej 80 gramów alkoholu dziennie, określone jako duże spożycie, powodują istotnie zmniejszoną spermatogenezę oraz zmniejszone stężenie testosteronu (Czerwińska and Pawłowski 2018).
Więcej na temat cukrzycy przeczytasz tutaj: Wpływ przygotowania pacjenta na wynik doustnego testu tolerancji glukozy
Coraz częściej pojawiają się też dane sugerujące ścisły związek między otyłością i obniżoną płodnością u mężczyzn. Nadwaga wiąże się z zaburzeniami erekcji i małą liczbą plemników, a także upośledzeniem ich morfologii, ruchliwości, witalności i integralności DNA. Badania przekrojowe wykazały, że od 20% do 64% otyłych mężczyzn cierpi na niski poziom testosteronu całkowitego, a także niski poziom globuliny wiążącej hormony płciowe (Dutta, Biswas, and Sengupta 2019). Otyłość wpływa również na podwyższoną temperaturę moszny, ostatecznie objawiającą się upośledzeniem parametrów nasienia (Du Plessis et al. 2010).

Gray & Lewis. (1918). Anatomy of the human body. Lea & Febiger.
Dieta kobiety ma również bardzo istotny wpływ na jej płodność, a szczególnie na procesy związane z owulacją. Badania przeprowadzone w 2007 roku wykazały, że spożycie białka pochodzenia zwierzęcego, w szczególności mięsa drobiowego i czerwonego, wiązało się ze zwiększonym ryzykiem bezpłodności z powodu braku jajeczkowania, podczas gdy spożywanie białka pochodzenia roślinnego wykazywało odwrotny działanie (Chavarro et al. 2008). Według wielu badaczy dieta korzystna dla kobiet w przypadku problemów z płodnością powinna cechować się: wyższym stosunkiem tłuszczów jednonienasyconych do tłuszczów trans, białek roślinnych do zwierzęcych, wysokotłuszczowego do niskotłuszczowego nabiału oraz zmniejszonym ładunkiem glikemicznym, a także zwiększonym spożyciem żelaza i witamin. Kobiety stosujące się do tych zaleceń miały istotnie statystycznie niższy wskaźnik niepłodności z powodu zaburzeń owulacji (p <0,001) (Sharma et al. 2013a).
Nieprawidłowe nawyki żywieniowe są również bardzo istotne z uwagi na korelację pomiędzy nadwagą u kobiet a niepłodnością, które to są szeroko omawiane w literaturze. Otyłe kobiety z BMI przekraczającym 30 kg/m2 są obarczone ponad dwukrotnie większym ryzykiem zaburzeń płodności z powodu zaburzeń owulacji. Wykazano, że każde zwiększenie wartości BMI o jedną jednostkę koreluje z 6-procentowym zmniejszeniem wydzielania hormonu wzrostu, który odpowiedzialny jest za prawidłowe wydzielanie i działanie hormonów płciowych (Hajduk 2012).
Tkanka tłuszczowa uwalnia wiele bioaktywnych cząstek, które wpływają na molekularne mechanizmy insulinooporności, nadciśnienia, ryzyka sercowo-naczyniowego oraz zaburzeń krzepnięcia, jak i różnicowania dojrzewania oocytów. (Silvestris et al. 2018). U osób otyłych występująca insulinooporność, hiperinsulinemia, a także podwyższone stężenie estradiolu we krwi powodują zaburzenia rozwoju oocytu, co z kolei prowadzi do zaburzeń strukturalnych zarodka, co prowadzi do poronień. (Bebelska, Ehmke vel Emczyńska, Gmoch-Gajzlerska 2011).
Większości przypadków niepłodności, która spowodowana jest zaburzeniami owulacji można zapobiec zmieniając styl życia, stosując wyżej wspomnianą dietę oraz redukując masę ciała (Chavarro et al. 2007).
Mówiąc o diecie oraz istotności prawidłowej wagi w płodności, nie sposób nie wspomnieć o wpływie aktywności fizycznej. Wykazano, że mężczyźni aktywni fizycznie mieli większą liczbę ruchliwych plemników o prawidłowej morfologii niż mężczyźni prowadzący siedzący tryb życia, a po skróceniu czasu ekspozycji na oglądanie telewizji stwierdzono poprawę parametrów nasienia (Ilacqua et al. 2018). Zaobserwowano, że przy średnio wysiłku fizycznym (trzy razy w tygodniu przez godzinę) badani mieli nasienie o lepszej morfologii plemników niż ci, którzy wykonywali bardziej intensywne i częstsze ćwiczenia fizyczne lub rowerowe. (Foucaut et al. 2019).
Przeprowadzone do tej pory badania sugerują polepszenie bądź pogorszenie parametrów nasienia w zależności od rodzaju wykonywanej aktywności fizycznej oraz jej intensywności. U kobiet natomiast systematyczne, umiarkowane ćwiczenia prowadzą do bardziej regularnego cyklu miesiączkowego. Badania wykazały, że zaplanowana aktywność fizyczna obniża poziom cukru we krwi oraz zmniejsza stres (Öztürk et al. 2019). Rola aktywności fizycznej w przypadku niepłodności jest największa u osób borykających się z nadwagą.
Czynniki środowiskowe a epidemia niepłodności
Związki chemiczne zanieczyszczenie powietrza to uwalniane do atmosfery substancje takie jak dwutlenek siarki, tlenek węgla, dwutlenek azotu, pył zawieszony i ozon ze spalin samochodowych, emisji przemysłowych, spalania węgla i drewna oraz innych źródeł (Sharma et al. 2013b). Mają one negatywny wpływ na gametogenezę zarówno męską i żeńską. Oddziaływania te wpływają nie tylko na ilość gamet, ale także na ich jakość na poziomie genetycznym i epigenetycznym (Carré et al. 2017).
Wyróżniane są cztery mechanizmy wpływu zanieczyszczeń powietrza na płodność: zmiany hormonalne, wywołanie stresu oksydacyjnego, zmiana DNA komórki oraz epigenetyczne modyfikacje (Nateghian and Aliabadi 2020). Udowodniono, że mężczyźni mieszkający w mieście przemysłowym doświadczyli znacznego zmniejszenia ruchliwości i morfologii plemników oraz zwiększenia ilości plemników z nieprawidłową chromatyną w porównaniu z mieszkańcami dzielnicy wiejskiej o niewielkim zanieczyszczeniu powietrza (Pizzorno 2018).
Niebezpieczne mogą być również metale ciężkie, które najczęściej występują w żywności: kadm, ołów, rtęć i arsen. Również miedź ma negatywny wpływ na proces gametogenezy oraz płodność osób pracujących w hutach i kopalniach rudy miedzi lub narażonych na długotrwałą ekspozycję na jej związki (Chyra-Jach, Kaletka, and Kasperczyk 2020).

Szkodliwy wpływ ołowiu związany jest z przerwaniem osi podwzgórze-przysadka, co wpływa na zmianę poziomu hormonów w konsekwencji pogarszając jakość nasienia u mężczyzn i powodując nieregularne miesiączki u kobiet. (Sharma et al. 2013b).
Ogromnym problemem jest również ekspozycja na chemikalia środowiskowe i zawodowe, która w ciągu ostatnich 50 lat znacznie wzrosła. Pestycydy należą do najczęściej produkowanych i używanych chemikaliów w USA i na świecie. Mogą one działać poprzez szlaki hormonalne lub genotoksyczne — wpływając na rozrodczość samców, potencjalnie mogą wpływać również na spermatogenezę.
Dwadzieścia różnych badań epidemiologicznych wykazało związek między ekspozycją na pestycydy a produkcją nasienia. (Perry 2008). U rolniczek w Ontario płodność spadła proporcjonalnie do stosowania pestycydów. Do pestycydów i herbicydów najmocniej wpływających na obniżenie płodności zaliczamy: dikamba (spadek o 49%), glifosat (39%), fosforany organiczne (25%) i tiokarbaminiany (24%) (Pizzorno 2018).
Diagnostyka i leczenie niepłodności
Diagnostyka niepłodności najczęściej zaczyna się w gabinecie lekarza ginekologa. W pierwszej kolejności, według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, powinna zostać oceniona czynność jajników, następnie anatomia żeńskiego układu rozrodczego, w celu oceny drożności jajowodów oraz jamy macicy (Łukaszuk et al. 2018).
Seminogram
U mężczyzn analizie zostaje poddane nasienie. Według WHO parametry, jakie należy sprawdzić w semingoramie to liczebność, żywotność, ruchliwość, morfologia plemników, pH nasienia i objętość ejakulatu. Należy pamiętać, że obniżenie wartości referencyjnych seminogramu nie oznacza bezpłodności. Zmniejsza to statystyczną szansę na zapłodnienie, dlatego równorzędnym krokiem jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem, badania przedmiotowego, które nakieruje lekarza na postawienie odpowiedniej diagnozy oraz wdrożenie leczenia przyczynowego.
Mimo dostępnej już dzisiaj szerokiej diagnostyki oraz wiedzy medycznej na temat przyczyn niepłodności zarówno męskiej, jak i żeńskiej, diagnoza niepłodności niewyjaśnionego pochodzenia dotyczy nawet około 20–30% par leczonych z powodu zaburzeń płodności (Łukaszuk et al. 2018).
WHO definiuje to, jako
niemożność zajścia w ciążę mimo regularnego współżycia w celach prokreacyjnych w okresie roku, przy czym rutynowe badania diagnostyczne nie wykazują przyczyny. Takie statystyki skłaniają lekarzy do patrzenia na problem w coraz szerszej perspektywie, biorąc pod uwagę nie tylko anatomię i gospodarkę hormonalną, ale właśnie styl życia, dietę, czynniki środowiskowe i stres.
WHO
Po określeniu przyczyny niemożności poczęcia, wdrażane jest odpowiednie leczenie. W przypadku diagnozy niepłodności niewyjaśnionego pochodzenia najczęstszym postępowaniem jest tzw. postępowanie wyczekujące. Niektórym parom zaleca się przedłużenie starań o dziecko na kolejny rok, zmieniając przy tym swój styl życia. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na rezerwę jajnikową, szczególnie u kobiet po 35. roku życia.

Farmakoterapia
Jeśli takie postępowanie jest niewystarczające kolejnym krokiem jest wdrożenie farmakoterapii lub rozpoczęcie leczenia metodami wspomaganego rozrodu, takimi jak inseminacja domaciczna, czy zapłodnienie pozaustrojowe. W przypadku par, w których to mężczyzna jest zdiagnozowany jako niepłodny, możliwe jest skorzystanie z banku nasienia. Wskazaniem do tej metody jest azoospermia, jeśli nie ma możliwości pozyskania plemników z jąder lub najądrzy oraz stwierdzenie nieprawidłowości nasienia, a także jeśli ciąży nie uzyskano mimo wielokrotnych programów zapłodnienia pozaustrojowego z zastosowaniem procedury ICSI (mikroiniekcja plemnika do cytoplazmy komórki jajowej) przy wyborze plemników o najwyższym potencjale rozrodczym (Łukaszuk et al. 2018).
Metodą diagnostyki niepłodności i leczenia zachowawczego jest naprotechnologia. Nie wykazano skuteczności tej metody za pomocą prawidłowej metodologii i analizy statystycznej (Stanford, Parnell, and Boyle 2008; Tham, Schliep, and Stanford 2012).
Naprotechnologia nie wykorzystuje uznanych metod wspomaganego rozrodu, takich jak zapłodnienie pozaustrojowe, które często jest jedyną szansą na ciążę. W przypadku niektórych par odkładanie decyzji o rozpoczęciu takiego leczenia, skutkuje zmniejszeniem rezerwy jajnikowej i utrudnia lub uniemożliwia dalsze starania się o poczęcie.
Wnioski
Problem niepłodności ma charakter globalny i dotyczy wielu par na całym świecie. Poza aspektami zdrowotnymi często zwraca się uwagę na aspekty socjologiczne i demograficzne, które prowadzą do coraz późniejszego starania się par o potomstwo, a co z tym związane — mniejsze powodzenie.
Zaburzenia płodności mogą być spowodowane wieloma czynnikami, część z nich jest wrodzona i nie może być łatwo skorygowana — nieprawidłowości anatomiczne czy zaburzenia hormonalne, ale niektóre z nich jesteśmy w stanie kontrolować — odpowiednią dietę, korekcję wagi ciała oraz ograniczanie wpływu czynników środowiskowych. W opinii ekspertów istotną rolę – zwłaszcza w niepłodności o nieznanej przyczynie — mają zmiany poprawiające ogólny stan zdrowia.
Wartym podkreślenia jest fakt, że te ogólna poprawa przyzwyczajeń żywieniowych i trybu życia wpływa na poprawę płodności tak u obu płci. Wydaje się zatem, że wspólnie podjęte kroki prozdrowotne mogą przynieść obopólną korzyść parom starającym się o potomstwa. Wspólne dążenie do poprawy trybu życia wydaje się też być znacznie łatwiejsze, gdy wysiłek podjęty jest przez oboje partnerów. Problematyka ta może stanowić zasadne źródło dalszych badań naukowych.
Szeroko pojmowany rozwój gospodarczy i wzrost tempa życia mają duży wpływ na pogłębianie się problemu „epidemii niepłodności”. Społeczeństwo narażone jest na szeroką gamę czynników negatywnie pływających na ich płodność. Tym istotniejsze wydaje się prowadzenie akcji mających na celu propagowanie zdrowego stylu życia, a także promowanie świadomości związanej z czynnikami negatywnymi, które mogą utrudnić starania o potomstwo.
Problematyka niepłodności jest obszarem, który powinien charakteryzować się multidyscyplinarnym podejściem. Niezaprzeczalnie dużą wartość może mieć tu współpraca seksuologa, dietetyka, psychologa, ginekologa, szczególnie lekarza specjalizującego się w zaburzeniach płodności. Koniecznym jest dalsze pogłębianie wiedzy na temat czynników, które wpływają na płodność, jak i poszukiwanie metod, które pozwolą parom na doczekanie się potomstwa.
Autorzy
mgr Magdalena Okruta
lek. Adranna Graniak
lek. Jan Jurgiel
Bibliografia
- Bebelska, Karolina Paulina, Ewa Ehmke vel Emczyńska, and Ewa Gmoch-Gajzlerska. 2011. “Otyłość jako czynnik zaburzający procesy rozrodcze.” Nowiny Lekarskie dwumiesięcznik naukowy Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 6: 83–91.
- Braga, Daniela Paes de Almeida Ferreira, Gabriela Halpern, Rita de Cássia S. Figueira, Amanda S. Setti, Assumpto Iaconelli, and Edson Borges. 2012. “Food Intake and Social Habits in Male Patients and Its Relationship to Intracytoplasmic Sperm Injection Outcomes.” Fertility and Sterility 97 (1): 53–59. Https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2011.10.011.
- Carré, Julie, Nicolas Gatimel, Jessika Moreau, Jean Parinaud, and Roger Léandri. 2017. “Does Air Pollution Play a Role in Infertility?: A Systematic Review.” Environmental Health 16 (July). Https://doi.org/10.1186/s12940-017-0291-8.
- Chavarro, Jorge E., Janet W. Rich-Edwards, Bernard A. Rosner, and Walter C. Willett. 2007. “Diet and Lifestyle in the Prevention of Ovulatory Disorder Infertility.” Obstetrics and Gynecology 110 (5): 1050–58. Https://doi.org/10.1097/01.AOG.0000287293.25465.e1.
- Chavarro JE, Rich-Edwards JW, Rosner BA, Willett WC. Protein intake and ovulatory infertility. Am J Obstet Gynecol. 2008; 198(2) :210.e1-210.e2107. doi:10.1016/j.ajog.2007.06.057
- Chyra-Jach, Dorota, Zbigniew Kaletka, and Aleksandra Kasperczyk. 2020. “The Role of Physiologically Occurring Elements in Semen and Effect of Heavy Metals on Semen.” Annales Academiae Medicae Silesiensis 74 (January): 1–13. Https://doi.org/10.18794/aams/110504.
- Czerwińska, Agnieszka, and Tomasz Pawłowski. 2018. “Zaburzenia płodności u mężczyzn uzależnionych od alkoholu.” Seksuologia Polska 16 (2). Https://doi.org/10.5603/61–66.
- Du Plessis, Stefan S., Stephanie Cabler, Debra A. Mcalister, Edmund Sabanegh, and Ashok Agarwal. 2010. “The Effect of Obesity on Sperm Disorders and Male Infertility.” Nature Reviews. Urology 7 (3): 153–61. Https://doi.org/10.1038/nrurol.2010.6.
- Durairajanayagam, Damayanthi. 2018. “Lifestyle Causes of Male Infertility.” Arab Journal of Urology 16 (1): 10–20. Https://doi.org/10.1016/j.aju.2017.12.004.
- Dutta, Sulagna, Anupam Biswas, and Pallav Sengupta. 2019. “Obesity, Endocrine Disruption and Male Infertility.” Asian Pacific Journal of Reproduction 8 (5): 195. Https://doi.org/10.4103/2305-0500.268133.
- Foucaut, Aude-Marie, Céline Faure, Chantal Julia, Sébastien Czernichow, Rachel Levy, Charlotte Dupont, and for the ALIFERT collaborative Group. 2019. “Sedentary Behavior, Physical Inactivity and Body Composition in Relation to Idiopathic Infertility among Men and Women.” PLOS ONE 14 (4): e0210770. Https://doi.org/10.1371/journal.pone.0210770.
- Hajduk, Monika. 2012. “Wpływ Masy Ciała Na Płodność u Kobiet.” Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 8 (3): 93–97.
- Ilacqua, Alessandro, Giulia Izzo, Gian Pietro Emerenziani, Carlo Baldari, and Antonio Aversa. 2018. “Lifestyle and Fertility: The Influence of Stress and Quality of Life on Male Fertility.” Reproductive Biology and Endocrinology : RB&E 16 (November). Https://doi.org/10.1186/s12958-018-0436-9.
- Inhorn, M. C., and P. Patrizio. 2015. “Infertility around the Globe: New Thinking on Gender, Reproductive Technologies and Global Movements in the 21st Century.” Human Reproduction Update 21 (4): 411–26. Https://doi.org/10.1093/humupd/dmv016.
- Janicka, Anna, Robert Spaczyński, Rafał Kurzawa, spin Ptg, and fertility clinics. 2015. “Assisted Reproductive Medicine in Poland – Fertility and Sterility Special Interest Group of the Polish Gynaecological Society (spin PTG) 2012 Report.” Polish Gynaecology 86 (12). Https://doi.org/10.17772/gp/60549.
- Lampic, C., A. Skoog Svanberg, P. Karlström, and T. Tydén. 2006. “Fertility Awareness, Intentions Concerning Childbearing, and Attitudes towards Parenthood among Female and Male Academics.” Human Reproduction 21 (2): 558–64. Https://doi.org/10.1093/humrep/dei367.
- Łukaszuk, Krzysztof, Katarzyna Kozioł, Grzegorz Jakiel, Artur Jakimiuk, Piotr Jędrzejczak, Waldemar Kuczyński, Rafał Kurzawa, et al. 2018. “Diagnostyka i Leczenie Niepłodności — Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (ptmrie) Oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGP).” Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 3 (3): 112–40.
- Mascarenhas, Maya N., Seth R. Flaxman, Ties Boerma, Sheryl Vanderpoel, and Gretchen A. Stevens. 2012. “National, Regional, and Global Trends in Infertility Prevalence Since 1990: A Systematic Analysis of 277 Health Surveys.” Edited by Nicola Low. Plos Medicine 9 (12): e1001356. Https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1001356.
- Nachtigall, Robert D. 2006. “International Disparities in Access to Infertility Services.” Fertility and Sterility 85 (4): 871–75. Https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2005.08.066.
- Nateghian, Zohre, and Elham Aliabadi. 2020. “Aspects of Environmental Pollutants on Male Fertility and Sperm Parameters” 8 (1): 11.
- Öztürk, Şamil, İlhan Özdemi̇R, Suat Çakina, and Yunus Emre Topdaği. 2019. “THE ROLE OF REGULARLY EXERCISE IN OVERCOMING INFERTILITY BARRIERS.” Journal of Scientific Perspectives 3 (3): 223–28. Https://doi.org/10.26900/jsp.3.023.
- Palomba, Stefano, Jessica Daolio, Sara Romeo, Francesco Antonino Battaglia, Roberto Marci, and Giovanni Battista La Sala. 2018. “Lifestyle and Fertility: The Influence of Stress and Quality of Life on Female Fertility.” Reproductive Biology and Endocrinology 16 (1): 113. Https://doi.org/10.1186/s12958-018-0434-y.
- Pasternak-Winiarska, Anna. 2019. “Wybrane czynniki środowiskowe a ryzyko niepłodności mężczyzn.” Kosmos 68 (2): 239–47. Https://doi.org/10.36921/kos.2019_2540.
- Perry, Melissa J. 2008. “Effects of Environmental and Occupational Pesticide Exposure on Human Sperm: A Systematic Review.” Human Reproduction Update 14 (3): 233–42. Https://doi.org/10.1093/humupd/dmm039.
- Pizzorno, Joseph. 2018. “Environmental Toxins and Infertility.” Integrative Medicine: A Clinician’s Journal 17 (2): 8–11.
- Pressman, Angela, Antonio Hernandez, and Suresh C. Sikka. 2018. “Chapter 5 – Lifestyle Stress and Its Impact on Male Reproductive Health.” In Bioenvironmental Issues Affecting Men’s Reproductive and Sexual Health, edited by Suresh C. Sikka and Wayne J. G. Hellstrom, 73–83. Boston: Academic Press. Https://doi.org/10.1016/B978-0-12-801299-4.00005-0.
- Sharma, Rakesh, Kelly R Biedenharn, Jennifer M Fedor, and Ashok Agarwal. 2013a. “Lifestyle Factors and Reproductive Health: Taking Control of Your Fertility.” Reproductive Biology and Endocrinology : RB&E 11 (July): 66. Https://doi.org/10.1186/1477-7827-11-66.
- Sharma, Rakesh, Kelly R. Biedenharn, Jennifer M. Fedor, and Ashok Agarwal. 2013b. “Lifestyle Factors and Reproductive Health: Taking Control of Your Fertility.” Reproductive Biology and Endocrinology 11 (1): 66. Https://doi.org/10.1186/1477-7827-11-66.
- Silvestris, Erica, Giovanni de Pergola, Raffaele Rosania, and Giuseppe Loverro. 2018. “Obesity as Disruptor of the Female Fertility.” Reproductive Biology and Endocrinology : RB&E 16 (March). Https://doi.org/10.1186/s12958-018-0336-z.
- Skwara M. (2015) Wybrane czynniki żywieniowe a płodność kobiet. W: Wdowiak A., Tucki A. (red.), ASPEKTY ŚRODOWISKOWO-REKREACYJNE I PRAWNE ZDROWIA CZŁOWIEKA (s.8-19), Włodawa
- Stańczak, Stelmach, Urbanowicz. 2016. “Małżeństwa i Urodzenia w Polsce – Statistics Explained.” January 2016. Https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?Title=Archive:Marriages_and_births_in_Poland/pl&oldid=265879.
- Stanford, J. B., T. A. Parnell, and P. C. Boyle. 2008. “Outcomes From Treatment of Infertility With Natural Procreative Technology in an Irish General Practice.” The Journal of the American Board of Family Medicine 21 (5): 375–84. Https://doi.org/10.3122/jabfm.2008.05.070239.
- Stone, Bronte A., Allyse Alex, Lawrence B. Werlin, and Richard P. Marrs. 2013. “Age Thresholds for Changes in Semen Parameters in Men.” Fertility and Sterility 100 (4): 952–58. Https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2013.05.046.
- Tham, Elizabeth, Karen Schliep, and Joseph Stanford. 2012. “Natural Procreative Technology for Infertility and Recurrent Miscarriage: Outcomes in a Canadian Family Practice.” Canadian Family Physician Medecin De Famille Canadien 58 (5): e267-274.
- Walczak-Jędrzejowska, R. (2015) Stres oksydacyjny a niepłodność męska. Część II: Antyoksydanty w leczeniu męskiej niepłodności. Czasopismo Polskiego Towarzystwa Andrologicznego Postępy Andrologii Online 2015, 2(1), S16-S33
- Zdrojewicz, Zygmunt, and Karolina Lelakowska. 2006. “Rola Stresu w Problemach, Zaburzeniach i Preferencjach Seksualnych.” Seksuologia Polska 4 (2): 69–79.
Leave a Reply