Aromatyczna walka z epidemiami od starożytności do XIX w. — kadzidło, pomander i ocet leczniczy

Home / Aromatyczna walka z epidemiami od starożytności do XIX w. — kadzidło, pomander i ocet leczniczy

Marta K. Grochowalska1

  1. niezależny badacz
    ORCID 0000-0001-6239-7267

Tytuł rozdziału: Aromatyczna walka z epidemiami od starożytności do XIX w. — kadzidło, pomander i ocet leczniczy

Monografia: Epidemie: od historycznych postaci leku po COVID-19 (A. Smakosz, M. Dąsal (red.))

Seria wydawnicza: Acta Uroborosa

Tom: I

Strony: 46–60

Rok wydania: 2021

ISBN 978-83-957703-3-3 (oprawa miękka)
ISBN 978-83-957703-4-0 (wersja elektroniczna)
ISSN 2720-2593

Plik do pobrania:

III_M_Grochowalska_Aromatyczna_walka_z_epidemiami.pdfPobierz

Abstrakt

Surowce aromatyczne stosowane są od czasów najdawniejszych po współczesne m.in. do walki z chorobami zakaźnymi. Do XIX w. nie znano przyczyn chorób zakaźnych i praktycznie nie istniały skuteczne formy walki z regularnie nawracającymi epidemiami. Z dostępnych środków profilaktycznych i leczniczych na szczególną uwagę zasługują jednak surowce aromatyczne. Były one stosowane w różnych formach na przestrzeni tysiącleci. Jedną z najstarszych, pozostających w użyciu do dziś i cieszących się największą popularnością jest kadzidło. Niektóre z tych form uległy znacznym modyfikacjom lub przestały odgrywać większą rolę (pomandery, octy lecznicze). Współczesne badania naukowe wskazują na pewien potencjał substancji aromatycznych w walce z chorobami zakaźnymi, który nie udało się nadal wyeliminować.

Słowa kluczowe: epidemie, kadzidło, pomander, ocet leczniczy

Abstract

Title: Aromatics against epidemics from antiquity to the 19th century (incense, pomander and medicinal vinegar)

Aromatics have been used since antiquity in the fight against infectious diseases. Until the 19th century the real cause of those diseases remained a mystery, resulting in the lack of effective means to combat regularly occurring outbreaks. Especially interesting of all means applied are aromatics. They have been in use prophylactically and therapeutically in many forms in the course of centuries or even millenia. One of the most popular today is incense. Some forms have undergone major changes or fell out of favour (pomander, medicinal vinegar). Modern research suggests some potential of their ingredients against infectious diseases which still pose a threat.

Keywords: epidemics, incense, pomander, medicinal vinegar

Powyższy rozdział jest także dostępny w formie podcastu:

Bibliografia

  1. Aschoff, C. (1885). Essigälchen — Essige, medizinische. W: Meyers Konversationslexikon IV, T. 5, (s. 861). Verlag des Bibliographischen Instituts. https://www.retrobibliothek.de/retrobib/seite.html?id=105274
  2. Ball for Musk. (b.d.). Victoria and Albert Museum: Explore the Collections. /item/O1/O10/O105/O1059/O10596/O105969/ [29.05.2021].
  3. Bekus, E., & Majewski, Ł. (2020). Metody przeciwdziałania i walki z czarną śmiercią według „Traktaciku o powietrzu morowym” Abrahama Emanuela Wolffa. W: M. Dąsal (Red.), Acta Uroboroi — W kręgu epidemii III (26–39). SKN Uroboros.
  4. Ben-Yehoshua, S., Borowitz, C., Hanus, L. (2012). Frankincense, Myrrh, and Balm of Gilead: Ancient Spices of Southern Arabia and Judea. Horticultural Reviews 39, S1–S76. https://doi.org/10.1002/9781118100592.ch1
  5. Bourgeois, J. F., Barja, F. (2009). The history of vinegar and of its acetification systems. Archives des Sciences 62, S147–S160.
  6. Byrne, J. P., Hays, J. N. (2021). Epidemics and pandemics: From ancient plagues to modern-day threats. ABC-CLIO, LLC.
  7. Chen, W., Vermaak, I., Viljoen, A. (2013). Camphor—A Fumigant during the Black Death and a Coveted Fragrant Wood in Ancient Egypt and Babylon — A Review. Molecules 18(5), S5434–S5454. https://doi.org/10.3390/molecules18055434
  8. Grochowalska, M. (2021). Magia, alchemia, medycyna — skąd się wzięła i czym jest aromaterapia. Cz. I od prehistorii do nowoczesnej destylacji. Pharmacopola 1(2), 25-31.
  9. Grupa, M., Grupa, D., Nowak, M. (2018). Pojemnik na kulki zapachowe – moda, prestiż, czy praktyczność? Fashion, prestige or practical reasons? – scents container. W: M. Grupa, K. Jarzęcki, W. Nowosad (Red.), Historia kościoła św. Oswalda w Płonkowie. History of St. Oswald church in Płonkowo T. 2 (107–116). Parafia Rzymskokatalocka p.w. Św. Maksymiliana Marii Kolbego i św. Benedykta, Jana, Mateusza, Izaaka i Krystyna. Pierwszych Męczenników Polskich.
  10. Habicht, M. E., Eppenberger, P. E., Rühli, F. (2021). A critical assessment of proposed outbreaks of plague and other epidemic diseases in Ancient Egypt. International Journal of Infectious Diseases 103, S217–219. https://doi.org/10.1016/j.ijid.2020.11.160
  11. Hern, C. (b.d.). Vinaigrettes. CandiceHern.Com. https://candicehern.com/regencyworld/vinaigrettes/ [30.05.2021].
  12. Johnston, C. S., Gaas, C. A. (2006). Vinegar: Medicinal Uses and Antiglycemic Effect. Medscape General Medicine 8(2), 61.
  13. Ketley, M. (2017). Small Wonder: A 16th-Century German Pomander. https://artmuseum.mtholyoke.edu/blog/small-wonder-16th-century-german-pomander [29.05.2021].
  14. Letkiewicz, E. (2003). Wiara w magiczną moc klejnotów w Polsce w czasach renesansu i baroku. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, Sectio L, Artes I, S69–S82.
  15. Ljaljević Grbić, M., Unković, N., Dimkić, I., Janaćković, P., Gavrilović, M., Stanojević, O., Stupar, M., Vujisić, L., Jelikić, A., Stanković, S., Vukojević, J. (2018). Frankincense and myrrh essential oils and burn incense fume against micro-inhabitants of sacral ambients. Wisdom of the ancients? Journal of Ethnopharmacology 219, S1–S14. https://doi.org/10.1016/j.jep.2018.03.003
  16. Lotfy, W. M. (2015). Plague in Egypt: Disease biology, history and contemporary analysis: A minireview. Journal of Advanced Research 6(4), S549–S554. https://doi.org/10.1016/j.jare.2013.11.002
  17. Manniche, L. (1999). Sacred luxuries: Fragrance, aromatherapy, and cosmetics in Ancient Egypt. Cornell University Press.
  18. McGann, J. P. (2017). Poor Human Olfaction is a Nineteenth Century Myth. Science 356(6338). https://doi.org/10.1126/science.aam7263
  19. McGovern, P. E., Mirzoian, A., Hall, G. R. (2009). Ancient Egyptian herbal wines. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 106(18), S7361–S7366. https://doi.org/10.1073/pnas.0811578106
  20. Mordechai, L., Eisenberg, M., Newfield, T. P., Izdebski, A., Kay, J. E., Poinar, H. (2019). The Justinianic Plague: An inconsequential pandemic? Proceedings of the National Academy of Sciences 116(51), S25546–S25554. https://doi.org/10.1073/pnas.1903797116
  21. Ozturk, M. K., Zindancı, I., Zemheri, E. (2018). Acacia seyal and Terminalia brownii associated airborne contact dermatitis (Dukhan dermatitis). International Journal of Dermatology 57(11), S1382–S1386. https://doi.org/10.1111/ijd.14194
  22. Pękacka-Falkowska, K. (2013). Balsaminka. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. https://www.wilanow-palac.pl/balsamika.html [29.05.2021].
  23. Pękacka-Falkowska, K. (2013b). Amulety przeciwdżumowe. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. https://www.wilanow-palac.pl/amulety_przeciwdzumowe.html [29.05.2021].
  24. Pouncet-box. (b.d.). Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/art/pouncet-box [31.05.2021].
  25. Potpourri. (b.d.). Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/art/potpourri [31.05.2021].
  26. Riddle, J. M. (1964). Pomum ambrae. Amber and ambergris in plague remedies. Sudhoffs Archiv für Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaften 48, S111–S122.
  27. Rogozińska, I. (2019). Tuluza czy Londyn. Ocet Czterech Złodziei czy Siedmiu Aptekarzy? Legenda czy lek? Relacja historyczna. Herbiness. https://herbiness.com/2019/10/26/tuluza-czy-londyn-ocet-czterech-zlodziei-czy-siedmiu-aptekarzy-legenda-czy-lek-przemysl-to/ [30.05.2021].
  28. Ruisinger, M. M. (2020). Die Pestarztmaske im Deutschen Medizinhistorischen Museum Ingolstadt. NTM Zeitschrift für Geschichte der Wissenschaften, Technik und Medizin 28, S235–S252. https://doi.org/10.1007/s00048-020-00255-7
  29. Smakosz, A. (2018). Ocena farmakologiczna wybranych surowców i preparatów farmaceutycznych stosowanych w leczeniu dżumy według D. Alexii pedemontani De secretis libri septem (1563 r.) w opracowaniu Marcina Siennika (1568 r.). W: M. Dąsal (red.), Acta Uroboroi — W kręgu epidemii (7–26). SKN Uroboros.
  30. Smakosz, A. (2019). Między lekiem a kosmetykiem. Właściwości farmakologiczne i receptury na pomum ambrae. W: M. Dąsal (red.), Acta Uroboroi — W kręgu epidemii (18–35). SKN Uroboros.
  31. Smulikowska, E. (1974). Ozdoby obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej jako zespół zabytkowy. Rocznik Historii Sztuki 10, S179–S221. https://doi.org/10.11588/DIGLIT.14269.11
  32. Tibi-Harb, S. (2021). AVICENNA. W: J. P. Byrne (red.), Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues (s. 33–34). GREENWOOD PRESS.
  33. Wójcik, M. (2016). Plaga justyniana. Cesarstwo wobec epidemii. Zeszyty Prawnicze 11(1), S377-S401. https://doi.org/10.21697/zp.2011.11.1.20
  34. Valussi, M., Antonelli, M., Donelli, D., Firenzuoli, F. (2021). Appropriate use of essential oils and their components in the management of upper respiratory tract symptoms in patients with COVID-19. Journal of Herbal Medicine 28. https://doi.org/10.1016/j.hermed.2021.100451
  35. Vinaigrette. (b.d.). Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/art/vinaigrette-decorative-article [31.05.2021].

Licencja

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC BY-NC-SA 4.0)

Strona główna repozytorium: www.pharmacopola.pl/repozytorium