Trucizna od stuleci fascynuje zarówno historyków, jak i twórców literatury oraz filmu, stając się symbolem przebiegłości, subtelnej mściwości i tajemniczości. W dziełach literackich i kinowych trucizna często bywa nieodzownym narzędziem postaci kobiecych, które sięgają po nią, by osiągnąć swoje cele, zachować władzę lub zemścić się na przeciwnikach. Klasyczne bajki i powieści pełne są opowieści o kobietach, które z premedytacją posługują się trucizną, co stanowi nieodłączny element ich charakterystyki. Dziecięce bajki, które wspierają rozwój emocjonalny i pomagają zrozumieć schematy dobra i zła, niejednokrotnie przedstawiają bohaterki wykorzystujące toksyczne substancje do walki o swoje miejsce w świecie. W niniejszym artykule autorki przedstawiły dowody na to, że w literaturze trucizna to prawdziwa “broń kobiet”

Macocha i jej trucizna w “Królewnie Śnieżce”

Czytanie dzieciom bajek na dobranoc sprzyja ich rozwojowi i pomaga w przyszłości w budowaniu relacji. Jednak, analizując pozornie niewinne bajki z dzieciństwa, można dostrzec pewną prawidłowość — fabuły często opierają się na walce dobra ze złem, a postacią negatywną bywa kobieta, która używa trucizn, by osiągnąć swoje cele.

Więcej o miłosnych eliksirach i innych ziołowych specyfikach w historii i literaturze w monografii poniżej

Farmacja i farmaceutyki w dziełach kultury | Aleksander K. Smakosz & Mateusz Dąsal (red.)

Zioła, surowce lecznicze i produkty lecznicze w dziełach kultury dawnych i współczesnych.

Do zestawów dodajemy okazyjne zakładki

36,00 zł – 82,00 zł

Poprzednia najniższa cena: 36,00 zł.

Kup teraz

Przykładem jest baśń Braci Grimm „Królewna Śnieżka i Siedmiu Krasnoludków”. Tytułowa Królewna musi uciekać przed swoją złą macochą, która próbuje ją otruć, by zostać „najpiękniejszą na świecie”. Macocha zaczarowuje grzebień i w przebraniu staruszki wręcza go Śnieżce. Po rozczesaniu włosów zatrutym grzebieniem dziewczynka pada na ziemię, lecz ratują ją Krasnoludki, wyjmując grzebień z jej włosów. W rzeczywistości trucizną mogłaby być cykuta (Cicuta virosa L.) — silna neurotoksyna, która przy kontakcie z uszkodzoną skórą (np. w wyniku skaleczenia podczas czesania) może wywołać paraliż mięśni oddechowych i szybką śmierć. Inną opcją mogłaby być kurara, substancja pozyskiwana z roślin, z rodzaju Strychnos, która, dostając się do krwiobiegu, paraliżuje mięśnie oddechowe, powodując śmierć przez uduszenie. Alternatywnie, mogłaby to być silna trucizna, jak cyjanek, który wiążąc się z enzymami kluczowymi dla oddychania komórkowego, wywołuje gwałtowne zatrucie.

Czytaj również: Epidemie w grach komputerowych

Niepowodzenia nie zniechęciły macochy — próbowała otruć Śnieżkę ponownie, tym razem używając zatrutego jabłka. Gdyby taki plan miał miejsce w rzeczywistości, do zatrucia mogłaby użyć strychniny, alkaloidu z rośliny Strychnos nux-vomica L., która powoduje skurcze mięśni i śmierć przez uduszenie. Cyjanek byłby również skuteczny, wywołując nagłe drgawki i śmierć po spożyciu. Jak to jednak bywa w bajkach, żadna trucizna nie pokonała woli Krasnoludków i siły miłości (Grimm, 1812).

Motyw trucizny w “Grze o tron”

W literaturze i filmach dla starszych odbiorców również często pojawia się motyw trucizny jako narzędzia kobiet pragnących zyskać przewagę nad rywalami. Doskonałym tego przykładem jest „Gra o Tron” George’a R. R. Martina, której fabuła rozgrywa się na fikcyjnym kontynencie Westeros. Opowieść zaczyna się kilka lat po buncie Roberta Baratheona przeciwko tyranowi Aerysowi II Targaryenowi. Po śmierci królewskiego namiestnika Baratheon mianował nowym namiestnikiem swojego przyjaciela, Eddarda Starka, który przybył do Królewskiej Przystani z częścią swojej rodziny. Jego przyjazd nie spodobał się żonie Roberta — Cersei Lannister. Cersei i jej syn Joffrey byli znani z okrucieństwa i manipulacji. Po śmierci króla to Joffrey miał objąć tron, mając u boku swoją przyszłą żonę Sansę, córkę Eddarda. Jednak los sprawił, że żoną Joffreya została Margaery Tyrell, wnosząc do królestwa bogactwa swojego rodu, głównie dzięki babci Olenie.

Czytaj również: Aspekt literacko-kulturowy, historyczny i medyczny smoków nie tylko w świecie Harry’ego Pottera

Na ślubie Joffrey został otruty. Mogłaby to być rycyna — białko pochodzące z rącznika pospolitego (Ricinus communis), powodujące wewnętrzne krwotoki i obrzęk płuc, co przypomina objawy widoczne u Joffreya. Alternatywnie, mógł to być jad węża z rodzaju Dispholidus, którego toksyna powoduje krwawienia wewnętrzne i charakterystyczne przekrwienie oczu. Po śmierci chłopca podejrzenia padły na Tyriona i Sansę, jednak kilka lat później wyjawiono, że za zabójstwem stała Olenna. Jej słowa do Jaime’go: „Powiedz Cersei — chcę, żeby wiedziała, że to byłam ja” to jeden z najbardziej ikonicznych momentów sagi, ukazujący, jak kobiety mogą zwyciężać sprytem, a nie siłą.

Inny przykład z „Gry o Tron” dotyczy Cersei, która wysłała swoją córkę Myrcellę do Dorne, gdzie opiekować miała się nią Ellaria Sand. Kiedy doszło do konfliktu między królestwami, Ellaria przekazała dziewczynkę jej wujowi, Jaime’owi. Przed wyjazdem pożegnała Myrcellę pocałunkiem, jednak trucizna na jej ustach sprawiła, że dziewczyna nie wróciła do domu żywa. W odpowiedzi na śmierć córki Cersei uwięziła Ellarię oraz jej jedyną żyjącą córkę, Tyenę, i naznaczyła ją podobnym „trującym” pocałunkiem. Trucizną mógł być arsen, który po kilku godzinach wywołuje krwawienia wewnętrzne i inne poważne objawy, jak wylew do mózgu i śmierć. Można podejrzewać także jad kiełbasiany (Clostridium botulinum), który powoduje zatrucie objawiające się między innymi opadaniem powiek i osłabieniem mięśni, co odpowiadałoby opisywanej „zapadającej się twarzy” (Martin, 2014).

Zakończenie

W literaturze i kinematografii trucizna od wieków pełni rolę narzędzia w rękach kobiecych postaci, które w ten sposób realizują swoje cele. Klasyczne bajki, takie jak „Królewna Śnieżka” Braci Grimm, przedstawiają złą macochę, która za pomocą zatrutego jabłka i zaczarowanego grzebienia próbuje zgładzić Śnieżkę, aby pozbyć się rywalki w dążeniu do piękna. Również w literaturze dla dorosłych, na przykład w „Grze o Tron” George’a R.R. Martina, kobiety wykorzystują truciznę do eliminacji przeciwników, co pokazuje ich przebiegłość i determinację. Jak widać, w kwestii trucizn kobiety zawsze były o krok do przodu. Mówią, że miłość jest słodka, ale czy wystarczająco, aby przetrwać gorycz trucizny?

Autorki

Anna Glinkowska & Olga Paprzycka

Bibliografia

Grimm W., Grimm J. (1812) Śnieżka. https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/sniezka.pdf

Martin G.R.R. (2014). Nawałnica Mieczy – Krew i złoto. Poznań. W: Zysk i Spółka.