Rozwój medycyny w Siedlcach na przełomie XIX i XX w.

Rozwój medycyny w Siedlcach na przełomie XIX i XX w.

Wstęp

Siedlce są dzisiaj jednym z głównych miast podlaskich na prawach powiatu, uważane za nieoficjalną stolicę Podlasia, znajdujące się we wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, na Podlasiu Południowym, pomiędzy rzeką Muchawką, a Helenką. W języku staropolskim nazwa „Siedlce”, będącą zdrobnieniem rzeczownika „siodło” oznaczało wieś, a więc dzisiejsze Siedlce.

Jak wyglądała historia medycyny w Siedlcach? Kiedy założono tam pierwszy szpital? Jak wyglądało leczenie na tym terenie podczas II wojny światowej? Zapraszamy do dalszej lektury.

Krótka historia miasta Siedlce

Siedlce jako osada powstały najprawdopodobniej na przełomie IX i X wieku, choć po raz pierwszy wzmiankowano o nich dopiero w 1448 roku, uznając je za wieś na ziemi łukowskiej. Sto lat później, 15 stycznia 1547 roku, Siedlce otrzymały prawa miejskie. Wkrótce zaczęli napływać do miasta kupcy i rzemieślnicy z różnych części Polski.

Zgodnie z legendą z 1537 roku, królowa Bona Sforza, w drodze na Wołoszczyznę z pospolitym ruszeniem, rozbiła obóz w miejscu, gdzie dziś leży miasto, i stwierdziła: „dobre by tu było siedlisko”. Bardziej prawdopodobne jest jednak, że teren Siedlec porastał wówczas gęsty las, co dało początek nazwie.

Od 1672 roku miasto należało do rodziny Czartoryskich, lecz jego rozwój przypisuje się księżnej Aleksandrze Ogińskiej (1775–1798). Dzięki jej wizji i fundacjom, z prowincjonalnego miasteczka Siedlce przekształciły się w magnackie centrum, przeżywając swoje odrodzenie. Miasto stało się wówczas jednym z ważniejszych ośrodków politycznych, kulturowych i naukowych Rzeczypospolitej.

Po śmierci księżnej, mimo zaborów, Siedlce nie ucierpiały. Wręcz przeciwnie, nadal rozwijały swoją działalność naukową, kulturalną i medyczną, pomimo władzy zaboru austriackiego.


Szpitalnictwo i instytucje medyczne w Siedlcach, w XIX w.

Początki szpitalnictwa

Początki szpitala miejskiego w Siedlcach sięgają jeszcze XVIII stulecia. W 1793 r. z założonej przez wspomnianą księżnę Aleksandrą Ogińską fundacji wystosowano fundusze na rzecz obiektu stanowiącego przytułek dla potrzebujących, w którym pracował zawsze jeden lekarz. Obiekt ten zapoczątkował następnie trwającą, aż do dziś tradycję lecznictwa stacjonarnego, która nikomu nie odmawia podstawowej pomocy medycznej.

Wraz z nastaniem XIX stulecia, Siedlce ogłoszono siedzibą województwa podlaskiego. Pełniło tę rolę w latach 1815–1837. Wówczas to stały się cenionym ośrodkiem szkolnictwa, kultury i nauki, w tym medycyny.

Lazaret wojskowy w Siedlcach a choroby weneryczne

W 1829 roku władze miasta postanowiły zbudować lazaret wojskowy (obecnie Siedlce kojarzone są z jednostką wojskową). Budowa miała rozpocząć się po powstaniu listopadowym, w odpowiedzi na wzrost zachorowań na choroby weneryczne wśród stacjonującego tam wojska. Zdecydowano również o powstaniu szpitala dla chorych na kiłę oraz inne choroby weneryczne, znane w Europie od czasów nowożytnych. Miasto zmagało się z różnymi problemami, takimi jak epidemie chorób zakaźnych (ospa, cholera, grypa), fale głodu oraz niedobory wody pitnej, co znacząco pogarszało stan zdrowia mieszkańców..

O dawnych metodach leczenia chorób wenerycznych i innych chorób zakaźnych przeczytasz w monografii: „Epidemie: historyczne metody leczenia i prewencji”

Szpital miejski w Siedlcach

Od 1832 r. rozpoczął swoją działalność Szpital Miejski przy ulicy Starowiejskiej 15, powstały dzięki uprzejmości Towarzystwa Dobroczynności Podlaskiej. Składał się wówczas z pięciu oddziałów: wewnętrznego, położniczego, chirurgicznego, ginekologicznego oraz zakaźnego. Była to wspaniała, okazała budowla, niewiele gorsza od współczesnych placówek medycznych choć nadal stanowiła ona miejsce dla ciężko chorych i biednych. Z biegiem czasu, miejsce to unowocześniano, rozwijano, aż w trakcie wojny światowej szpital ten stał się placówką regionalną dla kilku powiatów. Warto zaznaczyć, że wielu lekarzy pracujących w tej jednostce wspierało działalność polowych szpital polowych czy to podczas słynnej kampanii wrześniowej, na frontach, czy w trakcie zakończenia wojny.

Z inicjatywy przedstawicieli władz dowodzących w środowisku medycznym w latach 1848–1861, w Siedlcach, pojawił się także ważny w tym czasie Instytut Głuchoniemych oraz szpital gubernialny.

Siedleckie szpitalnictwo i stan medycyny w XX w.

Stan szpitalnictwa w okresie międzywojennym

Wraz z początkiem okresu dwudziestolecia międzywojennego w Siedlcach istniał już zarówno szpital miejski (z kilkoma oddziałam) jak i zakaźny, a także prywatne gabinety lekarskie. Pomoc prywatną udzielały głównie położne i pielęgniarki, a czas wojny nie wpłynął na zatrzymanie ich obowiązków względem społeczności siedleckiej. Pomagano rannym żołnierzom, walczono z narastającymi chorobami zakaźnymi, a wolne miejsca w szpitalach, na ile to było możliwe, udostępniano żołnierzom (w tym nawet 2 budynki szkolne).

Za kadencji ordynatora dr Mieczysława Piotrowskiego (1931–1955) szpitala miejski w Siedlcach był o wysokim znaczeniu regionalną jednostką, nie tylko leczniczą, ale i wykonującą liczne usługi potrzebującym. Czasem nawet lekarze zabierali do pracy swój sprzęt i leki, wspierającym tymi uczynkami swoją placówkę.

Początek szczepień ochronnych pod koniec drugiej wojny światowej

Od 1944 r. na szeroką skalę w całych Siedlcach rozpoczęto obowiązkowe szczepienia ochronne przeciwko dużej ilości chorób zakaźnych, sprowadzanych przez siedleckie wojsko z frontu, jak i przez powojenne migracje. Obawiano się wówczas głównie rozszerzenia się epidemii tyfusu, gruźlicy, czerwonki, duru czy świerzbu, zagrażających w dużej mierze starszym, schorowanym i dzieciom. Wtedy też wznowiono pracę Miejskiego Ośrodka Zdrowia, a od 1945 r. wzbogacono placówkę o nowy sprzęt i inne, gospodarcze urządzenia z racji funduszu Zarządu Miejskiego.

Szpitalnictwo w Siedlcach po zakończeniu drugiej wojny światowej

W wyniku zakończenia II wojny światowej, wraz z ustabilizowaną już sytuacją w kraju, w 1946 r. zwiększono następnie liczbę miejsc na oddziale wewnętrznym i obserwacyjno–zakaźnym. Od 1947 r. swoją działalność rozpoczął też nowy oddział noworodków. W tym czasie włączono do Szpitala Miejskiego powstały Szpital Zakaźny, stanowiący odtąd odrębny oddział. Niestety wraz z upływem czasu, w latach 50., przyjmowano już zbyt dużo pacjentów co przyczyniło się do osłabienia wykonywanych usług medycznych.

Nastąpiły wówczas trudności w pracy zaplecza sanitarnego, solidne braki w zaopatrzeniu, w podstawowych lekach, wyposażeniu medycznym. Dofinansowano jednostkę wszelkimi dostępnymi funduszami utrzymując jej wysoką pozycję pośród istniejących już w Polsce placówek służby zdrowia. W 1948 r. oddano także do użytku „Dom Lecznictwa” powstałymi gabinetami: chirurgicznym, dentystycznym, ginekologicznym, internistycznym, fizykoterapeutycznym, gabinet RTG oraz analityczny. 

Podczas II wojny światowej Niemcy próbowali promować Siedlce jako miejsce wypoczynku, stąd istniało tam m.in. działające kasyno. Voigtländer (1944)

Lekarze pochodzenia żydowskiego w Siedlcach

Z racji iż w Siedlcach funkcjonowała także żydowska Gmina Wyznaniowa, stanowiąca osobny związek wyznaniowy, postały dla tej ludności odrębne instytucje medyczno–społeczno. Tak oto w mieście pojawił się Ośrodek zdrowia dzięki Towarzystwu Ochrony Zdrowia ludności żydowskiej, Dom sierot żydowski (służącą pomocą medyczną) oraz spółdzielnia lekarzy ówczesnych Żydów Lineas Hacedek. Tuż po wojnie powstał również w Siedlcach szpital żydowski dziecięcy, stanowiący później przychodnię stomatologiczną. Dzisiaj już nie istnieje.

W przedwojennych Siedlcach prężnie działała gmina żydowska, w ramach której organizowano liczne odczyty, w tym dotyczące zdrowia publicznego. Na powyższej reklamie przykładowy wykład dra B. Gelbfisza, który opowiadał o opiece nad noworodkiem i anatomii człowieka (1927 r.)

Zakończenie

Medycyna w Siedlcach w latach 60. i 70. zaczęła przeżywać swój rozkwit. Powstały nowe usługi w miejskim szpitalu, poradnie rejonowe, specjalistyczna służba zdrowia, a pomocy medycznej udzielała wysoko kształcona kadra ówczesnych medyków. Jeszcze większe zmiany na polu medycznym w Siedlcach nastały wraz z uzyskaniem dla nich statusu siedziby województwa 20 października 1975 r. Powołano wówczas Wojewódzki Szpital Zespolony z przychodnią rejonową, poradnią specjalistyczną i Szpitalem Miejskim. Już kilka lat później, w 1979 r. powstało tutaj wysokiej klasy laboratorium, punkt krwiodawstwa oraz przyszpitalna apteka.

W ostatnich dwóch dekadach XX w. wykształcił się więc tutaj wspomniany zespół wysoko wykwalifikowanych specjalistów, wielokrotnie zauważanych na krajowym forum lecznictwa, a sam szpital, stanowiący piękny budynek ze wspaniałą kadrą, zrzeszającą kwiat medycyny w urokliwych Siedlcach, służy i leczy nie tylko kolejne pokolenia Siedlczan, ale również mieszkańców województwa mazowieckiego z powiatu siedleckiego i rejonów ościennych.

Bibliografia

Gryciuk, F. (2009). Siedlce 1944 – 1956. Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.

Gryciuk, F. (2007). Siedlce w latach 1944 – 1975, w: Siedlce 1448 – 2007, red. E. Kospath – Pawłowski. Akademia Podlaska w Siedlcach. Siedleckie Towarzystwo Naukowe.

Kołodziejczyk, A. (2020). Pięć wieków dziejów Siedlec w historiografii. Stan i potrzeby badawcze. Pracownia Wydawnictwa Instytutu Historii.

Korneć, G. (2003). Pałac Ogińskich w Siedlcach. Wydawnictwo Akademii Podlaskiej.

Kosiorek, J. M. (2013). Aleksandria. Ogród hetmanowej Aleksandry Ogińskiej w Siedlcach. Wydawnictwo: Siedleckie Stowarzyszenie Społeczno – Kulturowe.

Mierzwiński, H. (2007). Dzieje dawne, w: Siedlce 1448 – 2007, red. E. Kospath – Pawłowski. Akademia Podlaska w Siedlcach. Siedleckie Towarzystwo Naukowe.

Plewczyński, M. (2007). Rzeczypospolita Obojga Narodów, w: Siedlce 1448 – 2007, red. E. Kospath – Pawłowski. Akademia Podlaska w Siedlcach. Siedleckie Towarzystwo Naukowe.

Wojtasik, . (2007). Siedlce w latach zaborów (1795 – 1914), w: Siedlce 1448 – 2007, red. E. Kospath – Pawłowski. Akademia Podlaska w Siedlcach. Siedleckie Towarzystwo Naukowe.

Leave a Reply

Your email address will not be published.