Wstęp
W historii, od czasów antycznych, oleje roślinne były nie tylko ważnym składnikiem ludzkiej diety, ale miały również ogromne znaczenie w medycynie, religii, sztuce oraz przemyśle. Przed rewolucją przemysłową oleje szybko się psuły, jednak mimo to odgrywały kluczową rolę w kulturach i tradycjach na całym świecie. Dziś, dzięki rosnącemu zainteresowaniu zdrowym stylem życia, oleje roślinne ponownie zyskały na popularności, często będąc składnikiem leków aptecznych.
Oleje roślinne to główne źródło tłuszczów, które odgrywają istotną rolę w ludzkim organizmie. Są ważnym źródłem energii, elementem błon komórkowych i tkanki nerwowej oraz uczestniczą w procesach syntezy hormonów i biosyntezy soli żółciowych. Dostarczają również witamin i mają znaczenie w zapobieganiu chorobom układu sercowo-naczyniowego.
Wybór odpowiedniego oleju do spożycia zależy od indywidualnych preferencji, potrzeb zdrowotnych i celów żywieniowych. Każdy olej ma różne właściwości i składniki odżywcze. Najbardziej zaleca się oleje tłoczone na zimno, które zachowują ważne składniki odżywcze i smak, bez zbędnej chemii. Ważne jest jednak spożywanie olejów z umiarem, ponieważ nadmierna ilość kalorii może zaszkodzić zdrowiu.
Spożywanie olejów w odpowiednich porcjach i czasie może przynieść korzyści zdrowotne i zapobiegać problemom zdrowotnym. Pora roku również ma znaczenie, choć nie ma jednoznacznej najlepszej pory na spożycie olejów. Zimą warto dodawać olej do potraw, aby zwiększyć ich wartość odżywczą, wiosną i latem olej stanowi jedynie uzupełnienie diety, a jesienią zachęca się do eksperymentowania z różnymi rodzajami olejów w kuchni.
Oleje roślinne, tworzone z nasion, owoców i innych części roślin, od wieków stosowane w medycynie, są cenione w kulturach śródziemnomorskiej, azjatyckiej i bliskowschodniej. Często używane są jako oleje kuchenne lub tradycyjne, co podkreśla ich wszechstronność i znaczenie.
Rodzaje olejów. Rekonenans.
W świecie znane są różne rodzaje olejów choć preferencje co do ich stosowania są zależne od trendów zarówno zdrowotnych jak i dietetycznych. Warto pamiętać, że poddane zbyt wysokiej temperaturze tracą w większości swoje substancje odżywcze.
Olej rzepakowy
Znany jako „oliwa północy”, rozpowszechniony w Europie w XVIII wieku, aczkolwiek w Chinach stosowany znacznie wcześniej. W czasach II wojny światowej istotny element pożywienia. Obecnie bardzo częsty składnik tradycyjnej kuchni gdyż posiadając delikatny smak jest idealnym olejem do smażenia. Oprócz tego zalecany jest w dzisiejszych dietach i stanowi element wielu środków leczniczych w medycynie. Nie bez powodu jest bardzo ważnym źródłem substancji odżywczych albowiem zawiera kwas oleinowy dobry dla pracy naszego serca.
Olej kokosowy
Olej kokosowy jest znany w krajach tropikalnych już od wielu wieków. Od zawsze stanowił bogate źródło tłuszczów, spożywanych w Azji, Indiach i krajach Pacyfiku. Na przełomie XV i XVI wieku był cenionym towarem przez kupców, którzy wykorzystywali go jako substytut tłuszczów oraz wysokiej jakości balsam na skórę. Od wieków dostarczał energii podczas wojen, a do dziś jest używany wśród Hindusów w rytuałach i medycynie ajuwerdyjskiej. Obecnie olej kokosowy jest rozpowszechniony w medycynie na całym świecie, często stosowany jako lek.
Olej słonecznikowy
Olej słonecznikowy miał swoje pierwsze, oficjalne uprawy w Stanach Zjednoczonych, Meksyku i Peru, choć znany był już znacznie wcześniej. Od XVIII wieku stanowił on w Europie bogate źródło tłuszczów, choć początkowo był mniej znany niż olej rzepakowy. Na przełomie XIX i XX wieku Rosja dominowała na rynku oleju słonecznikowego.
Dzięki swojemu neutralnemu smakowi i wysokiej tolerancji na temperaturę, olej słonecznikowy stał się podstawowym olejem w kuchni. Dawniej, według przekazów, stanowił element diety, a sam słonecznik miał wysokie znaczenie symboliczne w kulturze. Wielu uznawało, że słonecznik był amuletem chroniącym i uzdrawiającym.
Olej sezamowy
Jeden z najstarszych znanych przepisów kulinarnych na zupę zawiera olej sezamowy. Dawniej olej ten był integralnym elementem kultur Wschodu, z najdłuższą historią użycia w kulturze chińskiej, koreańskiej oraz japońskiej. Na Wschodzie sezam zawsze był ważnym symbolem. Dziś olej sezamowy jest składnikiem sosu teriyaki, tempury oraz różnych sałatek. Jest zalecany w przypadku osteoporozy, działa rozgrzewająco i oczyszczająco, a także często obniża zbyt wysokie ciśnienie krwi.
Olej lniany
Olej lniany, znany od czasów antycznych i pochodzący z terenów Bliskiego Wschodu, został doceniony w Europie przez Hipokratesa, ojca medycyny. Wytłaczany z nasion lnu, jest bogaty w liczne składniki odżywcze i zalecany dla utrzymania zdrowia serca oraz układu krążenia, ponieważ obniża nadmierne ciśnienie krwi. Dodatkowo, olej lniany jest bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3, które chronią przed nowotworami, wspomagają trawienie i leczą wrzody. Jest także zalecany w walce z cellulitem i często dodawany do sałatek.
Czytaj także: Kim był Hippokrates? O „ojcu medycyny” słów kilka: „Medycyna przynosi często pociechę, czasami łagodzi, rzadko uzdrawia”
Olej z czarnuszki
Olej z czarnuszki rozpowszechnił się dzięki słynnej medycynie arabskiej w średniowieczu. Jest niezwykle korzystny dla skóry, zawiera dużą ilość zdrowych kwasów tłuszczowych. Od wielu stuleci uważano, że czarnuszka jest lekiem na wszystko, prócz śmierci, co przyczyniło się do jej reputacji jako panaceum na wszelkie dolegliwości.
Olej kukurydziany
Olej kukurydziany, wyprodukowany po raz pierwszy w 1889 roku, zyskał na popularności na początku XX wieku. Zawiera sporo witaminy E, która pomaga hamować proces starzenia. Jest istotny w walce z przerostem gruczołu krokowego, a także zalecany jest w przypadku wypadania włosów i przyspieszenia ich porostu. Olej kukurydziany redukuje stany zapalne i poprawia ukrwienie skóry głowy, co pomaga w walce z łupieżem, wygładza i odżywia włosy. Obniża również zbyt wysoki cholesterol, co czyni go idealnym olejem do smażenia wielu potraw.
Czytaj również: Miażdżyca — epidemia współczesności
Olejek z pestek winogron
Olejek z pestek winogron, tworzony z nasion winorośli od stuleci, jest często dodawany do sałatek i dressingów, nadając im lekko winno-octowy smak i zapach. Nie jest jednak zalecany do smażenia. Olejek ten obniża cholesterol, działa antyoksydacyjnie, przyspiesza proces gojenia się ran, niweluje podrażnienia oraz wspomaga i pielęgnuje skórę, czyniąc ją delikatną w dotyku. Regularne stosowanie olejku z pestek winogron zmniejsza ryzyko chorób zapalnych, takich jak miażdżyca, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) i inne choroby autoimmunologiczne. Jest również bogatym źródłem kwasu linolowego.
Więcej na temat medycznej historii żywności w publikacji poniżej
Historia naturalna przypraw – Aleksander K. Smakosz
Opisywana książka jest jedyną na rynku polskim publikacją, która w tak szeroki sposób przedstawia problematykę przypraw, ich historię, przetwórstwo, wykorzystanie w dawnej medycynie i innych aspektach życia człowieka. Każdy rozdział jest poświęcony jednej przyprawie i jest zbudowany z następujących części: 1) Nazewnictwo (etymologia nazwy gatunkowej, nazwy lokalne, nazewnictwo w dawnej Polsce i dawnej farmacji); 2) Opis rośliny, gatunki macierzyste (skrócony opis botaniczny rośliny, występowanie, odmiany/gatunki macierzyste, podobne rośliny i przyprawy); 3) Botanika ekonomiczna (sposób hodowli i propagacji, historyczne i współczesne metody przetwórstwa); 4) Etnofarmakologia (receptury na leki stosowane w dawnej farmacji, wykorzystujące opisywaną przyprawę, użycie przypraw w tradycyjnych systemach leczniczych i systemach religijnych); 5) Sztuka kulinarna (przepisy na mieszanki przyprawowe i ich historia, wykorzystanie przypraw w kulinariach, zarówno współczesnych, jak i dawnych).
Najniższa cena w ciągu 30 dni: 40 zł
Poprzednia najniższa cena: 40,00 zł.
Podsumowanie
Tłuszcze są kluczowym składnikiem pokarmowym, dostarczającym więcej kalorii niż białko czy węglowodany. W Polsce najczęściej stosowane są oleje rzepakowy, słonecznikowy i kokosowy, które stanowią roślinne zamienniki tłuszczu zwierzęcego. Każdy rodzaj oleju ma swoje unikalne właściwości i korzyści zdrowotne, co sprawia, że warto znać ich różnorodne zastosowania i włączać je w odpowiednich proporcjach do codziennej diety.
Uwaga
Artykuł pierwotnie opublikowany w Pharmacopola numer 3/2024
Bibliografia
- Brzeziński, T. (1988). Historia medycyny. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
- Carper, J. (2001). Cudowne kuracje : nowe, niesamowite odkrycia naukowe o leczniczych właściwościach ziół, witamin i innych środków naturalnych. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media.
- Gajda, Z. (2011). Do historii medycyny wprowadzenie. Wydawnictwo WAM.
- Łozińska, M., Łoziński, J. (1994). Wokół stołu i kuchni. Wydawnictwo Tenten.
- Porębski, E. (1935). Wielcy twórcy nauki. Wydawnictwo: Trzaska, Evert i Michalski S.A.
- Seyda, B. (1994). Dzieje medycyny w zarysie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
- Siergiejew, W. (1952). Historia starożytnej Grecji. Wydawnictwo: Książka i Wiedza.
- Swerdlow, J. L. (2001). Medycyna naturalna: rośliny, które leczą. Wydawnictwo G+J RBA.
- Szumowski, W. (1961). Historia medycyny. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
- Tannahill, R. (2014). Historia kuchni. Wydawnictwo Aletheia.
- Zembrzuski, L. (1917). Dzieje nauczania medycyny. Wydawnictwo: Nakładem Koła Medyków S. S. S. M. U. W.
Leave a Reply